NOONAN SENDROMU

Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Noonan sendromu, vücudun çeşitli bölgelerindeki normal gelişimi engelleyen genetik bir hastalıktır. Çok çeşitli özellikler görülebilir: Olağandışı yüz özellikleri, kısa boy, kalp kusurları, diğer fiziksel problemler ve olası gelişimsel gecikmeler söz konusu olabilir. Hastalığa genetik bir mutasyon neden olur. Ancak mutasyon sonradan da oluşabileceği için, tüm vakalarda aile öyküsü olmayabilir.^1-4

Noonan sendromu genetik bir hastalık olduğu için, kesin bir tedavisi yoktur. Diğer taraftan hastalığın belirti ve komplikasyonlarına yönelik tedaviler uygulanabilmektedir: Örneğin Noonan sendromunda boy kısalığını tedavi etmek için bazı hastalara büyüme hormonu uygulanabilir.^1-3

Noonan Sendromu Neden Olur? ^1-4

Noonan sendromu kalıtsal bir hastalıktır, ancak bazı durumlarda ebeveynlerde bulunmadan sadece çocuklarında görülebilir.

Ailevi Kalıtım

Noonan sendromlu ve kusurlu geni (otozomal dominant) taşıyan bir ebeveyni olan çocuklarda Noonan sendromu görülme riski yüzde 50'dir.

Rastgele Mutasyon

Noonan sendromu, bozukluğa genetik yatkınlığı olmayan (de novo) çocuklarda yeni bir mutasyon nedeniyle de gelişebilir.

Noonan Sendromu için Risk Faktörleri Nelerdir? ^1-4

Noonan sendromlu bir ebeveynin, etkilenmiş geni çocuğuna geçirme şansı yüzde 50'dir. Etkilenmiş geni miras alan çocuk, Noonan sendromu bulunan ebeveynden daha az veya daha fazla belirtiye sahip olabilir.

Noonan Sendromu Hangi Komplikasyonlara Yol Açabilir? ^1-5

Noonan sendromu aşağıdaki sorunları ortaya çıkarabilir:

• Kalp ve damar sorunları: Kalpte büyüme ve akciğer damarlarında daralma gibi kalp ve damar sorunları görülebilir.

• Gelişimsel gecikmeler: Bazen gelişimsel zorluklar, çocuğun öğrenme ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel bir plan gerektirecek kadar önemlidir.

• Kanama ve morarma: Noonan sendromunda sık görülen aşırı kanama sorunu, kişinin bir diş tedavisi veya ameliyat sırasında aşırı kanama yaşamasına kadar fark edilmeyebilir.

• Lenfatik komplikasyonlar: Kalp ve/veya akciğerlerin etrafındaki boşluklarda sıvı birikimi söz konusu olabilir.

• İdrar yolu komplikasyonları: Böbreklerdeki yapısal anormallikler idrar yolu enfeksiyonu riskini artırabilir.

• Doğurganlık sorunları: Erkeklerde, inmemiş testisler veya düzgün çalışmayan testisler nedeniyle düşük sperm sayısı ve diğer doğurganlık sorunları olabilir.

• Artan kanser riski: Lösemi veya belirli kanser türlerini geliştirme riski artabilir.

BELİRTİLERİ

Noonan Sendromunun Belirtileri Nelerdir? ^1-6

Noonan sendromunun belirti ve semptomları bireyler arasında büyük farklılıklar gösterir. Belirtilerin şiddetti de hastadan hastaya değişebilmektedir. Sıklıkla görülen bazı belirtiler şöyledir:

Tipik Yüz Görünümü

Tipik yüz görünümü, Noonan sendromunun tanısını kolaylaştıran temel klinik özelliklerden biridir. Tipik yüz görünümü bebeklerde ve küçük çocuklarda daha belirgindir.

Noonan hastalarında tipik yüz özellikleri şöyledir:

• Gözler geniş ve aşağı çekik, göz kapakları düşük, gözün renkli kısmı soluk mavi veya yeşildir.

• Kulaklar alçaktır ve geriye kıvrıktır.

• Burun üstten basık, geniş tabanlı ve ucu bombelidir.

• Burun ve ağız arasında derin bir oluk vardır ve üst dudak geniş sivri uçludur. Burun kenarından ağız köşesine kadar uzanan çizgi, yaşla birlikte derin oyuklar haline gelir. Dişler çarpık olabilir, damak çok kavisli ve alt çene küçük olabilir.

• Yüz özellikleri kaba görünebilir, ancak yaşla birlikte daha keskin görünebilir. Yüz sarkık ve ifadesiz görünebilir.

• Belirgin bir alın ve kafa arkasındaki düşük saç çizgisi ile baş, büyük görünebilir.

• Cilt yaşla birlikte ince ve şeffaf görünebilir.

Kalp Sorunları

Noonan sendromlu birçok insan, doğuştan kalp hastalığı ile doğar. Bazı kalp sorunları yaşamın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkabilir. Kalp sorunlarına şunlar örnek olarak verilebilir:

• Yapısal kalp sorunları.

• Kalp kapak bozuklukları: Noonan sendromunda en sık görülen kalp sorunudur, sıklıkla sağ kalp kapakçıklarında sorun görülür.

• Kalp kasının kalınlaşması: Kalbin anormal büyümesi ile sonuçlanabilir.

• Kalbin diğer yapısal kusurları: Kalpte delik olması (ventriküler septal defekt) veya kalpten çıkan damarlarda daralma görülebilir.

• Yapısal olmayan kalp sorunları: Noonan sendromlu kişilerin çoğunda, yapısal kusur olsun ya da olmasın, kalp ritim bozukluğu görülebilmektedir.

Büyüme Sorunları

Noonan sendromunda aşağıdaki büyüme sorunları görülebilir;

• Doğum ağırlığı muhtemelen normal olacaktır, ancak büyüme zamanla yavaşlar.

• Yeme güçlükleri yetersiz beslenmeye ve yetersiz kilo alımına neden olabilir.

• Büyüme hormonu seviyeleri yetersiz olabilir.

• Genellikle ergenlik döneminde görülen büyüme atağı gecikebilir.

• Yetişkinliğe gelindiğinde, Noonan sendromlu bazı kişilerin boyu normal olabilir, ancak boy kısalığı daha yaygındır.

Kas-İskelet Sistemi Sorunları

• Genellikle göğüs kemiğinde çöküklük (pectus excavatum) veya çıkıklık (pectus carinatum) sebebiyle alışılmadık bir göğüs kafesi şekli vardır.

• Birbirinden uzak meme uçları.

• Kısa boyun, genellikle ekstra deri kıvrımları (perdeli boyun) veya belirgin boyun kasları.

• Omurga şekil bozuklukları.

Öğrenme Güçlükleri

Noonan sendromu zeka geriliğine yol açmaz, ancak bazı bireylerde öğrenmeyi güçleştiren işitme ve görme sorunları, ve hafif düzeyde zihinsel, duygusal ve davranışsal sorunlar görülebilir.

Görme Durumu

Noonan sendromunda aşağıdaki göz sorunları yaygın bir şekilde gözlenmektedir.

• Şaşılık gibi göz kaslarıyla ilgili sorunlar.

• Astigmatizm, miyopi veya hipermetropi gibi görme sorunları.

• Göz bebeklerinin hızlı hareketi (nistagmus).

• Katarakt.

İşitme Sorunları

Noonan sendromu, duyma sinirindeki sorunlar veya iç kulak kemiklerindeki yapısal anormallikler nedeniyle işitme bozukluklarına neden olabilir.

Kanama Sorunları

Pıhtılaşma kusurları veya trombosit sayısının az olması nedeniyle Noonan sendromlu kişiler aşırı kanamaya ve morarmaya meyillidir.

Lenfatik Ödem

Noonan sendromunda, vücuttaki fazla sıvıyı boşaltan ve enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan lenfatik sistem sorunları görülebilmektedir. Buna bağlı olarak vücudun belli bir bölgesinde veya geniş bir alanda lenfödem (şişlik) oluşabilmektedir. El sırtı veya ayakların üstünde aşırı sıvı birikimi görülebilir.

Böbrek ve Genital Organ Sorunları

Noonan sendromunda, özellikle erkeklerde, hafif böbrek sorunları, inmemiş testis, ergenlik gecikmesi gibi sorunlar görülebilir. Üreme açısından kadınlarda herhangi bir sorun beklenmez, ancak erkek Noonan sendromlu kişilerde inmemiş testise bağlı kısırlık söz konusu olabilir.

Cilt Hastalıkları

Noonan sendromlu kişilerde cildin rengini ve dokusunu etkileyen bazı bozukluklar ile kıvırcık, kalın telli ve seyrek saçlar görülebilir.

TANI ve TEDAVİSİ

Noonan Sendromu Tanısı Nasıl Konur? ^1-4

Noonan sendromunun tanı yolculuğu genellikle klinik açıdan bazı önemli belirtilerin gözlenmesiyle başlar. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir, bazı vakalarda klinik özellikler çok belirgin değildir ve yetişkinlik dönemine kadar tanı almayan vakalar olabilir. Klinik belirtilerin yanı sıra moleküler genetik testler de tanıyı doğrulamaya yardımcı olabilir.

Kalp problemlerine dair kanıt varsa, kalp rahatsızlıkları konusunda uzmanlaşmış bir doktor (kardiyolog) aşağıdaki testlerle problemin tipini ve şiddetini değerlendirebilir:

• Ekokardiyogram.

• Elektrokardiyogram (EKG).

• Genetik test.

Noonan Sendromu Nasıl Tedavi Edilir? ⁷

Noonan sendromu genetik bir hastalıktır ve hasarlı genleri onarmanın bugün için kesin bir yolu yoktur. Bu sebeple Noonan sendromunda tedavi, hastalığa bağlı olarak gelişen sorunların yönetilmesine yöneliktir. Tanı ne kadar erken konur ve tedaviye başlanırsa, elde edilen fayda da o kadar büyük olur.

Noonan sendromunda uygulanabilen bazı tedaviler şöyledir:

• Kalp hastalıklarına yönelik tedavi: Bazı ilaçlar bazı kalp problemlerinin tedavisinde etkili olabilir. Kalp kapakçıklarında bir sorun varsa ameliyat gerekebilir. Doktor ayrıca kalp fonksiyonunun periyodik olarak değerlendirilmesini önerebilir.

• Büyüme geriliği tedavisi: Yeterli büyüme olup olmadığının kontrolü için, Noonan sendromlu bir kişinin boyu 3 yaşına kadar yılda üç kez ve daha sonra yetişkinliğe kadar yılda bir kez ölçülmelidir. Ayrıca yeterli beslenme olup olmadığının tespiti için çeşitli kan testleri yapılabilir. Büyüme hormonu takviyesi yapılabilir.

• Zihinsel gelişim için destek programları: Gelişimsel bir gecikme olup olmadığı kontrol edilmelidir. Gerekli hallerde fiziksel ve konuşma terapileri, özel eğitim veya bireyselleştirilmiş öğretim stratejileri uygulanabilir.

• Görme ve işitme tedavileri: Göz muayeneleri en az iki yılda bir önerilmektedir. Çoğu göz sorunu sadece gözlükle tedavi edilebilir. Katarakt gibi bazı durumlar için ameliyat gerekebilir. Çocukluk döneminde yılda bir kez işitme taraması yapılması önerilmektedir.

• Kanama ve morarma tedavisi: Kolay morarma veya aşırı kanama öyküsü varsa, kanamayı artırabilecek ilaçlardan (örneğin aspirin) kaçınılması önemlidir. Gerekli hallerde kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan bazı ilaçlar kullanılabilir. Herhangi bir diş tedavisi veya ameliyat olmadan önce takip eden doktorun kanama riski açısından durum değerlendirmesi yapması istenmelidir.

• Genital problemlerin tedavisi: Testislerden biri veya her ikisi yaşamın ilk birkaç ayında (inmemiş testis) uygun pozisyona geçmediyse, ameliyat gerekebilir.